Verdedig niet wat onverdedigbaar is
Afgelopen week publiceerde de NRC een mooi stukje onderzoeksjournalistiek over de “Denktank Desinformatie.” Dat overheden en wetenschappers samenwerken om discussies op sociale media te beïnvloeden met weinig respect voor het vrije woord was geen verassing voor velen van ons die de consequenties van het beleid al hadden ervaren (zie mijn eerder schrijven). Maar miljoenen Nederlanders hoorde dit voor het eerst. Lang werd onder andere door wetenschappers en medici ontkent dat deze censuur tijdens de coronapandemie had plaatsgevonden. Nu zij er niet meer om heen konden had ik gehoopt op serieuze zelfreflectie binnen mijn beroepsgroep. Maar tot mijn grote schrik kozen velen het standpunt: “ok, er is censuur, maar censuur is eigenlijk wel prima.”
Zo verdedigen twee betrokkenen – Roland Pierik en Marcel Verweij – stellig hun acties in een brief naar de NRC. Maar in deze verdediging van het censureren van de Nederlandse bevolking konden Pierik en Verweij de plank niet verder mis slaan. De acties van de “Denktank Desinformatie” zijn niet onschuldig en ze zijn niet goed voor de volksgezondheid.
Artsen, wetenschappers en “experts” van de Denktank helpen de overheid en BigTech bedrijven om hun collega’s en gewone burgers te censureren. Ja, het is censuur. Ze bepalen samen met overheidsinstanties welke standpunten onwenselijk zijn, waarna deze door BigTech bedrijven worden weggedrukt uit het publieke domein. Wanneer dat soort dingen in andere landen gebeuren hebben wij er terecht kritiek op.
Ook heeft het niets te maken met waarheid. Iedereen met een kritische blik ziet inmiddels dat deze club ook vele stellingen heeft geponeerd die onjuist waren. Denk aan: ‘gevaccineerden kunnen het virus niet meer overdragen’, bijvoorbeeld. Informatie werd niet getoetst op waarheid, maar of het overeenkwam met het geaccepteerde standpunt.
Wellicht dat ze wel oprecht (enigszins paternalistisch) denken de volksgezondheid te beschermen. Los van het feit dat dit censuur absoluut niet goedpraat, denk ik ook dat hun acties juist schadelijk zijn. Het is geen toeval dat de algemene vaccinatiebereidheid in Nederland blijft dalen. Deze groep heeft het vertrouwen in het Rijksvaccinatieprogramma meer beschadigd dan echte anti-vaccin activisten ooit zouden kunnen. Veel mensen merken namelijk wanneer er informatie wordt verborgen en gaan zich terecht afvragen wat hen nog meer wordt onthouden. Dan klinken anti-vaccinatie artikelen waar ze eerst niet naar omkeken ineens een stuk minder vergezocht.
Beste collega’s in de medische en wetenschappelijke wereld, ga dit niet verdedigen. De enige hoop om de vertrouwensbreuk te herstellen is om hier serieus mee om te gaan. Daarbij hoort ook een echt kritisch gesprek over de rol die wij hierin hebben gespeeld.
De macht om te bepalen wat waarheid is mag niet liggen bij de overheid of een selecte groep experts die hen dient. En de macht om dissidenten stil te krijgen al helemaal niet. Ik heb de afgelopen jaren vaak van critici gehoord dat ik naïef ben. Helaas blijken ze toch gelijk te hebben, want ik dacht echt dat we in Nederland beter waren dan dit.