Vaccineren: voor jezelf of voor elkaar?

Je hoort het overal: neem het coronavirusvaccin voor jezelf en voor anderen, want vaccinatie is de weg terug naar normaal. Maar is dat wel zo? Het is op zijn minst een oversimplificatie van een complexe kwestie.

In het debat rondom de Covid-19 vaccins worden de argumenten voor vaccinatie nogal vaak op één hoop gegooid, terwijl in de praktijk vaccins voor verschillende doeleinden kunnen worden ingezet. Voor de gemiddelde Nederlander zijn er twee mogelijke redenen om voor de prik te kiezen: óf om zelf geen klachten van corona te krijgen óf om andere mensen te beschermen. 

Jonge mensen zonder risicofactoren, die misschien nog een beetje huiverig zijn voor deze nieuwe vaccins, zouden terecht kunnen vragen of ze met hun vaccinatie anderen beschermen. Het korte antwoord is dat we het niet zeker weten, maar er zijn inmiddels wel een aantal redenen om te denken van niet.

Toch zijn de meesten van ons opgevoed met het idee: ‘hoe meer mensen vaccineren, hoe beter’. Voor sommige vaccins is dat ook zo, maar niet voor alle. Onder andere bij de mazelen en polio (twee ziektes verantwoordelijk voor veel kinderleed) wordt ingezet op heel breed vaccineren omdat als iedereen gevaccineerd is die virussen helemaal zullen verdwijnen. Er zit een iets andere, maar wel vergelijkbare beredenering achter de verplichte gele koorts vaccinatie voor reizen naar bepaalde landen. Omdat het gele koorts virus via muggen wordt overgedragen kan het zich heel ver verspreiden. Als een land de ziekte eenmaal heeft uitgeroeid willen ze niet dat dit door één bezoeker weer wordt teruggebracht.

Echter, met de huidige vaccins kunnen we het SARS-CoV-2 virus niet uitroeien, daar waren 90% van de gevraagde experts het over eens in een recente peiling door het top wetenschappelijke blad Nature. Het virus elimineren zou namelijk alleen mogelijk zijn als vaccinatie besmetting met alle varianten geheel voorkomt. Bij de Covid-19 vaccins wordt aangenomen dat ze (in ieder geval op korte termijn) goede bescherming geven tegen klachten, maar het blijft onduidelijk of ze beschermen tegen virusoverdracht omdat de meeste grote studies dit niet hebben onderzocht. Een onderzoek van de Universiteit van Oxford liet wel zien dat mensen nog besmet raakten na vaccinatie en dus mogelijk ook het virus bleven verspreiden. Nog veel belangrijker is het feit dat inmiddels is aangetoond dat het vaccin niet tegen alle ‘varianten’ beschermt. In de praktijk lijkt dit vaccin dan een beetje op het jaarlijkse griep vaccin, het beschermt wel, maar te weinig om de ziekte helemaal weg te krijgen.

Je neemt het vaccin daarom niet om te zorgen dat Covid-19 uitsterft, of zodat je niet besmettelijk kan zijn voor anderen, maar je neemt het voor jezelf. Dit betekent in mijn ogen dat iedereen individueel de afweging maakt tussen de risico’s van het krijgen van Covid-19 en de mogelijke bijwerkingen en risico’s van vaccinatie.

Dit is geen argument tegen vaccinatie, maar als arts sta ik wel voor goede informatie en vrije keuze. Het nationale gesprek gaat steeds meer richting druk uitoefenen op mensen om zich te laten vaccineren. Medisch-ethisch gezien is dit twijfelachtig omdat uitroeien van de ziekte toch niet mogelijk is, terwijl de veiligheid van het vaccin nog maar met beperkte data wordt onderbouwd. Mijn advies aan iedereen blijft dan ook: laat je informeren en besluit óf en wanneer je de prik neemt, maar het is jouw keuze want dit vaccin neem je voor jezelf.