Wat de “Twitter Files” ons vertellen over vrijheid van meningsuiting in tijden van crisis
“Uw bijdragen is verwijderd. Het voldoet niet aan ons beleid betreffende misinformatie.” Wie de afgelopen drie jaar op sociale media deelnam aan discussies over het coronavirus liep het risico dat zijn of haar schrijven werd weggehaald indien medewerkers van het platform deze als onjuist bestempelde. De eerste keer dat het mij overkwam schrok ik. Er werd geen toelichting gegeven en ik kon alleen maar raden naar exact welke stelling werd beschouwd als een overtreding en waarom. Wel werd aangegeven dat mijn account definitief kon worden geblokkeerd als ik het beleid opnieuw schond. Ik ken mensen die daardoor maar besloten om over meerdere onderwerpen te zwijgen, bang om anders hun stem geheel te verliezen. Wie hier tegen protesteerde kreeg vaak te horen dat sociale media eigendom zijn van private bedrijven, die naar eigen inzicht het platform mogen modereren. Maar nu bevestigen de zogeheten “Twitter Files” wat velen al vermoedde, zo simpel is het niet.
De nieuwe eigenaar van Twitter, Elon Musk, besloot onlangs inzicht te geven in het beleid dat het bedrijf jaren lang hanteerde met betrekking tot het verwijderen van wat zij beschouwde als “misinformatie”. De vrijgegeven documenten (zogeheten “Twitter Files”) laten zien dat het Amerikaanse bedrijf onder andere discussies rondom Covid-19 beïnvloedde, en dat is ook voor Nederlanders zeer relevant. Er werden bewust algoritmes ingezet om bepaalde informatie meer of minder zichtbaar te maken, en tweets over sommige onderwerpen en stellingen werden helemaal niet toegestaan. In dat laatste geval werden individuele berichten verwijderd en de accounts van schrijvers geblokkeerd.
De Twitter Files brengen nog twee feiten aan het licht die mij grote zorgen baren. Ten eerste, Twitter wilde eigenlijk de discussie rondom Covid-19 niet reguleren, maar er werd expliciete druk op hen uitgeoefend vanuit Amerikaanse politici en overheidsinstanties zoals de FBI om bepaalde informatie te verwijderen. Dit gebeurde niet alleen op Twitter, de instanties voerde tevens gesprekken met Facebook, YouTube (Google) en LinkedIn (Microsoft). Ten tweede, onder de door Twitter geblokkeerde accounts zaten die van artsen en wetenschappers die spraken over Covid-19 vanuit evidente expertise, en veel van de stellingen die Twitter als “misinformatie” markeerde bleken later juist te zijn. De keuze om informatie wel of niet te verwijderen werd gemaakt door medewerkers die niet de nodige kennis hadden om het op wetenschappelijke waarde te beoordelen. Het werd dus niet getoetst op waarheid, maar op standpunt. Samengenomen laat dit zien hoe een overheid druk uitoefende om specifieke posities te blokkeren. Dat is censuur.
Als arts viel het mij al vroeg in de pandemie op hoe weinig dissidente meningen uit de medisch wetenschappelijke wereld terug te horen waren in de publieke discussie. De Twitter Files maken duidelijk dat dit geen toeval was, maar bewust beleid. Voor mij gaat dit in tegen alle principes van vrijheid van meningsuiting en maatschappelijk debat. Daarnaast werkt het volgens mij averechts. Censuur vermindert juist (terecht) het vertrouwen in experts en de overheid. Men gaat zich afvragen, wat wordt er nog meer verborgen?
Of er vanuit Nederlandse overheidsinstanties vergelijkbare druk werd gezet op sociale media bedrijven om te censureren is nog niet zeker. Maar ook zij maakten zich zorgen over wat zij beschouwde als “misinformatie” op sociale media, en documenten vrijgegeven op grond van Wob verzoeken refereren aan contact met de betreffende bedrijven. Het is belangrijk om ook in Nederland duidelijk te krijgen of er is geprobeerd om dit te reguleren. Want het verenigen van overheid met machtige multinationale bedrijven om te bepalen welke informatie wel en niet toegankelijk mag zijn voor het publiek is op zijn allerminst een hele zorgelijke ontwikkeling. Dat gaat iedereen aan, ook als je het er dit keer mee eens was en de huidige overheid vertrouwt. Het is een uiterst gevaarlijk precedent.